تیروئید

غده تیروئید بزرگترین غده‌ی درون ریز بدن است که دو هورمون مهم یددار، T₃ و T₄ را ترشح می‌کند. به علاوه هورمون TSH(هورمون محرک هورمون‌های تیروئیدی) نیز وجود دارد که به دنبال کاهش سطح خونی هورمون‌های تیروئیدی، میزان ترشح آن افزایش می‌یابد. هورمون‌های تیروئیدی برای فعالیت تقریبا تمامی بافت‌های بدن مهم هستند. این هورمون‌ها در تنظیم تولید حرارت و تنظیم متابولیسم قندها و چربی‌ها نقش دارند و برای رشد اسکلتی، نمو جنینی، نمو عصبی و عملکرد دستگاه تناسلی مورد نیاز می‌باشند. بیماری‌های تیروئیدی جزء شایع‌ترین اختلالات هورمونی هستند و امروزه انجام آزمایش‌های مربوط به تیروئید در آزمایشگاه‌های بالینی متداول می‌باشد.

چرا تست‌های تیروئیدی انجام می‌شوند؟

هدف از انجام این تست‌ها، بررسی کارکرد غده ی تیروئید است و به‌طور عموم برای تشخیص و کمک به پیدا شدن علت اختلالات تیروئیدی مثل پرکاری تیروئید(هایپرتیروئیدیسم) و کم‌کاری تیروئید(هایپوتیروئیدیسم) و... می‌باشد.

چه تست‌های خونی برای بررسی عملکرد غده‌ی تیروئید انجام می‌شود؟

تست TSH: حساس‌ترین آزمایش غربالگری برای تشخیص ناهنجاری‌های احتمالی تیروئید است. در هایپوتیروئیدیسم، TSH افزایش و در هایپرتیروئیدیسم کاهش می‌یابد. نتیجه‌ی غیر طبیعی این تست نیازمند انجام یک یا چند تست بیشتر برای پیدا کردن علت مشکل است.

تست T₄ :  دومین تست بعد از TSH است که به دو فرم آزاد (FT₄) و متصل به پروتئین (T₄) وجود دارد.

کاهش سطح هر دو فرم (FT₄ و T₄ ) در کم‌کاری تیروئید دیده می‌شود. البته در حالت خاص در صورت استفاده از داروهای کورتیکواستروئید برای درمان تنگی‌نفس، التهاب مفاصل، عارضه‌های پوستی و...، سطح پروتئین اتصالی پایین آمده و در نتیجه در این افراد سطح T₄ تام سرم ممکن است پایین باشد ولی به عنوان هایپوتیروئیدیسم شناخته نشوند.  

افزایش سطح هر دو فرم (FT₄ و T₄ ) در پرکاری تیروئید دیده می‌شود. در حالت خاص زنان باردار و زنانی که از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنند، سطح پروتئین‌های اتصالی در خون آن‌ها بالا بوده و به همین علت با وجود بالا بودن سطح  T₄ تام سرم، ممکن است به عنوان هایپرتیروئیدیسم شناخته نشوند.

تست  T₃: اگر پزشک به هایپرتیروئیدیسم در فردی با سطح FT₄ نرمال مشکوک شود، تست T₃ برای تایید این وضعیت می‌تواند مفید باشد.

 این تست برای تشخیص هایپوتیروئیدیسم مناسب نیست؛ زیرا سطح آن تا زمان حاد شدن کم‌کاری تیروئید کاهش پیدا نمی‌کند.  

تستT₃ Uptake: تست تکمیلی تخصصی جهت اندازه گیری غیر مستقیم پروتئین متصل شونده به تیروکسین در پلاسما می‌باشد. 

موارد کاهش این تست در بارداری، سطح بالای استروژن و هپاتیت حاد دیده می‌شود.

موارد افزایش این تست در استفاده از هورمون‌های آنابولیک و گلوکوکورتیکوئیدها، سندرم نفروتیک و کمبود ژنتیکی TBG وجود دارد.              

تست TSI (ایمنو گلوبولین محرک تیروئید): این تست برای سنجش اتو آنتی بادی‌ها ،در تشخیص بیماری خودایمنی گریوز، به کار می‌رود.  

تست Anti TPO (تیروئید پراکسیداز آنتی بادی): این تست نیز برای سنجش اتو آنتی بادی‌ها، در تشخیص بیماری خود ایمنی هاشیموتو، کاربرد دارد. TPO آنزیمی است که در غده‌ی تیروئید وجود دارد و نقش اساسی در تولید هورمون‌های تیروئیدی دارد. در آزمایش  Anti TPO، به دنبال آنتی بادی خودایمن برضد TPO در خون هستیم که اگر این آنتی‌بادی در خون حضور داشته باشد، در اکثر مواقع دلیل بر بیماری خود ایمنی می‌باشد.

این آزمایش معمولا با آزمایش آنتی‌بادی ضد تیروگلوبولین انجام می‌شود که اختصاصیت و حساسیت را بسیار افزایش می‌دهد.

آزمایش‌های سنجش آنتی بادی (مانند  Anti TPO و TSI) نیاز به ناشتایی ندارند.

نوسانات نتایج پانل تیروئید طی نمونه‌برداری‌های مکرر عمدتاً تحت تاثیرعوامل زیر قرار می‌گیرد:

• نوسانات بیولوژیک هورمون‌های تیروئیدی - این نوسانات شامل حالت‌های مختلف فرد از جمله بارداری و... می‌باشد؛ به عنوان مثال سطح T₃ و T₄ در دوران بارداری افزایش می‌یابد.
• سندرم یا بیماری‌های غیر تیروئیدی
• مصرف دارو
• فعالیت فیزیکی
• سیرکادین سیکل - در سیکل شبانه‌روزی، غلظت TSH در ساعات نیمه شب پیک ماکزیمم و در ساعات عصر پیک مینیمم را داراست.

اهمیت بررسی هورمون‌های تیروئیدی در نوزادان:   

 

شیوع هایپوتیروئیدیسم در نوزادان، 1 در هر 3000 تا 5000 تولد تخمین زده شده است. تشخیص کم‌کاری تیروئید در زمان نوزادی دارای اهمیت زیادی در جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی ناشی از کمبود هورمون‌های تیروئیدی می‌باشد. در نوزادان، اندازه گیری TSH و T₄ حائز اهمیت است که این کار از طریق لکه خون خشک شده از پاشنه‌ی پای نوزاد یا سرم بندناف انجام می‌شود.

در نوزادان، اندازه‌گیری T₄ به تنهایی منجر به تشخیص نادرست کم‌کاری تیروئید می‌شود. دلیل این امر سطح پایین T₄ در نوزادان نارس و هم‌چنین نوزادان مبتلا به کمبود مادرزادی تیروکسین بایندینگ گلوبولین (TBG) می‌باشد. حدود 15% از کودکانی که اختلالات اولیه تیروئید دارند، هایپوتیروئیدی جبران شده دارند؛ به عبارت دیگر T₄ سرمی آن‌ها در محدوده‌ی مرجع بوده اما مقدار TSH آن‌ها افزایش یافته است.

موارد مثبت کاذب تست غربالگری

چه شرایطی برای انجام تست‌های تیروئیدی وجود دارد؟

متی‌مازول، لووتیروکسین، تری‌یدوتیرونین، متوکلوپرامید، پروپرانولول، داروهای رادیولوژیک، لیتیم، دوپامین، گلوکوکورتیکوئیدها، هیدروکورتیزون، استروئیدهای آنابولیک، فاکتور رشد شبه انسولینی- I، اینترفرون- آلفا، مرفین، مخدرها، آسپرین، هپارین، ضدبارداری‌های خوراکی، فنوتیازین فروزماید، فنی توئین، تولبوتامید، ضد تشنج‌ها، باربیتورات‌ها، دی‌هیدرو اپی آندرستون، پروستاگلندین‌ها، یدیدها، یوبنزامیک اسید، فلوناریزین(در مردان)، اریتروزین، بنسرازید، آمیودارون

 روش انجام تست‌های تیروئیدی در آزمایشگاه حسینی نسب:

تست‌های تیروئیدی در این آزمایشگاه با روش ECLIA (ایکلیا) انجام می‌شود که استانداردترین روش جهت انجام تست‌های تیروئیدی در حال حاضر در دنیا می‌باشد. در این روش الکترون‌های ماده‌ی مورد نظر توسط تحریک جریان الکتریکی به مدار انرژی بالاتر رفته و با قطع شدن جریان الکتریکی الکترون‌ها به مدار انرژی پایین‌تر برمی‌گردند که طی این برگشت، انرژی به صورت نور انتشار می‌یابد و با اندازه‌گیری مقدار نور منتشر شده، غلظت ماده تعیین می‌شود.

این سیستم کاملا بسته (Close) است؛ به این معنی که کیت و مواد مصرفی منحصرا توسط سازنده دستگاه (کمپانی Roche آلمان) تولید شده و در نتیجه دخالت اپراتور در آن به حداقل می‌رسد.

این آزمایشگاه از سال 1388 سیستم مذکور را در اختیار دارد.