غده پروستات پایین‌تر از مثانه در قسمت ابتدایی پیشابراه قرار دارد. پیشابراه مجرایی است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت می‌کند. این غده در زیر مثانه و در محل خروج ادرار و نیز در جلوی راست روده قرار دارد. پروستات طبیعی در معاینه قوام نرم دارد و فاقد توده است. این غده که اعمال مختلفی انجام می‌دهد از دو قسمت تشکیل شده که توسط یک لایه بافتی پوشیده شده‌اند. یکی از کارهای پروستات کمک به کنترل ادرار، با وارد کردن فشار به قسمت ابتدایی پیشابراه است. همچنین پروستات، مایعی ترشح می‌کند که اسپرم ها (سلول های جنسی مردان) را فعال نگه می‌دارد. این مایع ماهیت قلیایی داشته و نیز مواد مغذی دارد که برای فعال باقی ماندن اسپرم ها لازم است و پیشابراه را مرطوب و لغزنده می‌کند.
مشکلات رایج مرتبط با پروستات را می توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:
- تورم یا التهاب پروستات: بیشتر در مردان جوان زیر 50 سال که از نظر جنسی فعال هستند دیده می‌شود و علت آن وجود باکتری‌هایی است که هنگام مقاربت از راه مجاری ادرار وارد غده پروستات می‌شوند و آن را ملتهب می‌کنند. بیمار با شکایت درد کمر و درد در ناحیه تناسلی و زیر بیضه‌ها به پزشک مراجعه می‌کند.
- بزرگی خوش خیم پروستات: آنچه باعث افزایش حجم پروستات می‌شود، هورمون تستوسترون مردانه است. این عارضه بیشتر در مردان بالای 50 سال رخ می‌دهد ولی این افزایش حجم به صورت خوش‌خیم است. بزرگی پروستات در بیماران با دو نشانه‌ی واضح انسداد مجاری ادراری و تحریک پذیر شدن غده پروستات همراه است؛ به همین دلیل دفع ادرار به صورت قطره‌ای و کم می‌باشد.
- سرطان پروستات: سرطان پروستات یکی از شایع ترین انواع سرطان در مردان است. برخلاف التهاب پروستات یا بزرگی پروستات، سرطان کاملا بی‌سر و صدا و بی‌علامت است و فقط با معاینه انگشتی از سوی پزشک و آزمایش‌های تخصصی به نام PSA و Free PSA می‌توان به وجود بیماری پی برد. بنابراین افراد در معرض خطر، یعنی مردان بالای 50 سال به‌خصوص کسانی که سابقه‌ی خانوادگی سرطان پروستات را داشته اند، لازم است هر شش ماه تا یک سال یکبار این آزمایش را انجام دهند.
همانگونه که گفته شد سرطان پروستات به آرامی رشد می‌کند و در ابتدا به غدد پروستات محدود است، جایی که ممکن است آسیب جدی ایجاد نشود و با حداقل درمان رفع شود اما انواع تهاجمی می‌توانند به سرعت گسترش یابند.
سرطان پروستات در صورتی که در اوایل بیماری یعنی زمانی که هنوز به غدد پروستات محدود می‌باشد و به بافت‌های دیگر تهاجم نکرده است، تشخیص داده شود دارای شانس بیشتری برای درمان موفقیت آمیز می‌باشد.
علائم سرطان پروستات:
سرطان پروستات ممکن است در مراحل اولیه آن علائم و نشانه های خاصی نداشته باشد.
سرطان پروستات پیشرفته دارای نشانه‌های زیر است:
- اشکال در دفع ادرار
- کاهش فشار خروجی جریان ادرار
- وجود خون در مایع منی (Semen)
- ناراحتی در ناحیه لگن
- درد استخوان
- اختلال در نعوظ
ریسک فاکتور ها (عوامل خطرساز):
- سن: خطر ابتلا به سرطان پروستات با افزایش سن بیشتر می‌شود.
- نژاد: به دلایل نامشخص، در مردان سیاه پوست خطر ابتلا به سرطان پروستات نسبت به مردان نژادهای دیگر بیشتر است. همچنین در مردان سیاه پوست، احتمال اینکه سرطان پروستات تهاجمی یا پیشرفته شود نیز بیشتر است.
- سابقه‌ی خانوادگی: اگر در خانواده‌ای افراد مبتلا به سرطان پروستات باشند، شانس ابتلا به سرطان پروستات برای دیگر اعضای آن خانواده افزایش می‌یابد. همچنین اگر سابقه‌ی خانوادگی سرطان سینه وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان پروستات در آن خانواده نیز بالا می‌رود.
- چاقی: درمان در افراد چاق به علت داشتن توده‌های چربی بیشتر، مشکل‌تر است و این مسئله زمینه را برای پیشرفت بیماری فراهم می‌کند.
عوارض
گسترش سرطان (metastasizes): سرطان پروستات می‌تواند به ارگان‌های مجاور مانند مثانه گسترش یابد یا از طریق جریان خون و سیستم لنفاوی به استخوان‌ها و یا اندام‌های دیگر برود. سرطان پروستات اگر به استخوان تهاجم پیدا کند می‌تواند درد و شکسته شدن استخوان‌ها را ایجاد کند.
بی اختیاری: سرطان پروستات می‌تواند باعث بی اختیاری در کنترل ادرار شود. بی اختیاری در کنترل ادرار در حین درمان سرطان پروستات نیز مشاهده می‌شود.
اختلال در نعوظ: این اختلال می‌تواند ناشی از سرطان پروستات و یا درمان آن توسط جراحی، پرتودرمانی و... باشد.
پیشگیری
درصورت رعایت موارد زیر، می‌توان خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش داد:
- غربالگری توسط آزمایش های PSA و Free PSA به‌صورت دوره ای برای افراد بالای 40 سال و افراد مشکوک زیر 40 سال
- مصرف رژیم غذایی سالم حاوی میوه و سبزیجات
- انتخاب غذاهای غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی جهت حفظ میزان لازم از ویتامین‌ها در بدن
- انجام منظم ورزش، برخی شواهد دال بر این است در مردانی که ورزش نمی‌کنند سطح PSA نسبت به مردانی که ورزش می‌کنند بالاتر است. به طبع خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردان ورزشکار کمتر است.
- حفظ وزن در محدوده طبیعی
غربالگری و تشخیص‌های آزمایشگاهی
جهت غربالگری و کمک به تشخیص سرطان پروستات از دو آزمایش Free PSA و PSA استفاده می‌شود.
انجام این آزمایش در آزمایشگاه حسینی نسب
این آزمایش‌ها در بخش هورمون شناسی آزمایشگاه حسینی نسب به روش ECLIA توسط دستگاه Cobas e411 ساخت کشور آلمان انجام می‌شود. دستگاه مذکور close بوده و دخالت اپراتور در انجام تست‌ها به حداقل ممکن می‌رسد. کیت‌های این دستگاه انحصارا در اختیار شرکت سازنده بوده و از دقت و صحت بسیار بالایی برخوردار است.
منابع: