مراقبت های حین بارداری
تست‌های غربالگری دوران بارداری به مجموعه‌ای از بررسی‌های سونوگرافی و آزمایشگاهی گفته می‌شوند که در مراحل مختلف انجام شده و هدف آن این است که مادران باردار را از لحاظ ابتلای جنین به برخی از سندرم‌ها و نقایص جنینی (نه همه نقایص) غربال کرده و آن ها را در گروه‌های کم خطر یا پر خطر قرار دهند. در واقع این تست ها نمی توانند به طور یقین مشخص کننده ی وجود اختلال در جنین باشند، بلکه اگر نتیجه ی تست ها مثبت باشند احتمال وجود نقص بالاتر از دیگران است. به همین خاطر بعد از انجام تست های غربالگری، پزشک شما ممکن است درخواست تست های تشخیصی دهد تا از سالم بودن جنین مطمئن شود. اگر نتیجه ی تست غربالگری منفی باشد یعنی احتمال به دنیا آمدن نوزادی همراه با نقص آنقدر پایین است که احتیاج به پیگیری ندارد.
مزیت تست های غربالگری این است که هیچ گونه ریسک سقط را به همراه ندارند و صدمه ای به جنین نیز نمی رسانند.
تست های غربالگری در دوران بارداری شامل چه آزمایش هایی می شوند؟
1) تست غربالگری سه ماهه اول (دبل مارکر): این تست بین هفته ی 10 تا هفته 13 و 6 روز قابل انجام است و توسط این تست ریسک ابتلا به سندرم داون (منگولیسم) و دو نوع اختلال ژنتیکی دیگر به نام های سندرم ادوارد (تریزومی 18) و سندرم پاتو (تریزومی 13) نیز مشخص می شود. در این روش دو ماده به نام های PPAP-A و free hCG در خون مادر اندازه گیری می شوند؛ در صورت وجود اختلالات کروموزومی در جنین، این مواد در خون مادر تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
شایان ذکر است که سونوگرافی NT نیز در سه ماهه اول بارداری جهت تعیین مقدار تجمع مایع پشت گردن جنین انجام می شود. در جنین های دارای نقص، مقدار مایع پشت گردن جنین از حد نرمال بالاتر می رود.
2)تست غربالگری سه ماهه دوم (کواد مارکر): این تست بین هفته های 14 تا 22 حاملگی قابل انجام است اما بهترین زمان برای دریافت نتیجه ی مطلوب 15 هفته و 2 روز تا 17 هفتگی می باشد. این تست جهت غربالگری سندرم داون، سندرم ادوارد (تریزومی 18) و نقایص لوله ی عصبی (NTD) کاربرد دارد. در این تست چهار ماده ی آلفافیتوپروتئین، استریول آزاد، hCG و اینهیبینA در خون مادر اندازه گیری می شوند. منشاء هر کدام از این مواد از سلول ها و ارگان های جنینی می باشد که مقدار آن با توجه به سن حاملگی مشخص است.
نتایج آزمایش های بالا با استفاده از نرم‌افزار ویژه‌ای که برای این منظور طراحی شده و مورد تایید قرار گرفته است، ارزیابی می‌گردند و ریسک وجود ناهنجاری کروموزومی در جنین تعیین می‌شود. در برآورد فاکتور خطر، شرایط عمومی مادر اعم از سن، وزن، نژاد، سابقه فامیلی، وجود یا عدم وجود دیابت و مصرف سیگار نیز در نظر گرفته می‌شود.
نتایج بدست آمده باید توسط مشاور ژنتیک یا پزشک معالج تجزیه تحلیل و تفسیر گردد و چنانچه نیاز به پیگیری و اقدام خاصی باشد، باید توضیحات کافی به بیمار داده شود.
اگر تست های غربالگری سه ماهه اول و دوم به صورت یکپارچه انجام شوند و تعیین ریسک با استفاده از تمامی نتایج به صورت همزمان صورت گیرد به آنغربالگری یکپارچه (integrated) گفته می شود. در این صورت قدرت تشخیص سندرم داون به بیش از 90درصد می رسد. از مزایای این روش می توان به پایین بودن نتیجه مثبت کاذب و قدرت تشخیص بالای آن اشاره کرد.
در صورتیکه فرد پس از انجام غربالگری سه ماهه ی اول در گروه پرخطر قرار گیرد، برای انجام تست CVS فرستاده می شود. زنانی که نتیجه ی غربالگری سه ماهه ی اول آن ها در گروه ریسک متوسط باشد، کاندیدای انجام مرحله دوم (کواد مارکر) هستند که به این نوع غربالگری متوالی (Sequential) گفته می شود.
از هر 1000 تولد، یک نوزاد با سندرم داون متولد می‌شود. سندرم داون با عقب‌افتادگی ذهنی، اختلالات قلبی مادرزادی و اختلال در رشد همراه است. خطر بروز اختلالات کروموزومی در جنین(سندرم داون و سایر موارد) با افزایش سن مادر، افزایش می‌یابد؛ گرچه خطر بروز اختلال کروموزومی جنین در مادران بالای 35 سال بیشتر است ولی بیش از 70 درصد از بچه‌های مبتلا به سندرم داون از مادران زیر 35 سال متولد می‌شوند؛ زیرا میزان بارداری در این گروه بیشتر است. به همین دلیل توصیه می‌شود که تمام مادران برای سندرم داون بررسی شوند.
منابع: